Choroba Gravesa-Basedowa to autoimmunologiczne schorzenie, które stanowi najczęstszą przyczynę nadczynności tarczycy i dotyka głównie kobiety w wieku rozrodczym. Jej rozwój wiąże się z nadprodukcją hormonów tarczycy, co wpływa na funkcjonowanie całego organizmu – od układu nerwowego po krążenie. Choć objawy choroby Gravesa bywają niespecyficzne, zignorowanie ich może prowadzić do poważnych powikłań. Czy wczesna diagnostyka i odpowiednio dobrane leczenie choroby Gravesa mogą zatrzymać jej postęp? Przybliżamy istotę tej choroby oraz rolę świadomego podejścia do zdrowia tarczycy.
Co to jest choroba Gravesa-Basedowa i jak wpływa na tarczycę?
Choroba Gravesa-Basedowa to przewlekła, autoimmunologiczna choroba endokrynologiczna, będąca najczęstszą przyczyną nadczynności tarczycy. W jej przebiegu układ odpornościowy błędnie atakuje własne komórki, produkując przeciwciała przeciwko receptorowi TSH, które nadmiernie pobudzają tarczycę do produkcji hormonów. Skutkiem tego jest nadprodukcja hormonów tarczycy, która prowadzi do zaburzenia równowagi metabolicznej organizmu.
W wyniku stałej stymulacji tarczyca stopniowo się powiększa, co może objawiać się jako powiększenie obwodu szyi, a w niektórych przypadkach prowadzić do wola naczyniowego. Choroba Gravesa-Basedowa nie tylko wpływa na gruczoł tarczowy, ale może też oddziaływać na inne tkanki, co czyni ją zaburzeniem o wielonarządowym charakterze. Jej rozpoznanie i zrozumienie mechanizmu działania jest kluczowe dla skutecznego leczenia nadczynności tarczycy i zapobiegania dalszym powikłaniom.
Objawy choroby Gravesa-Basedowa – skórne, psychiczne i ogólne
Objawy choroby Gravesa-Basedowa mogą być zróżnicowane i często obejmują zarówno dolegliwości fizyczne, jak i psychiczne. Wiele z nich wynika z nadprodukcji hormonów tarczycy, która zaburza funkcjonowanie układu nerwowego, sercowo-naczyniowego, pokarmowego i skóry. W zależności od stopnia zaawansowania choroby oraz indywidualnych predyspozycji pacjenta, symptomy mogą pojawiać się stopniowo lub bardzo gwałtownie, co czasem prowadzi do przeoczenia ich związku z układem endokrynnym.
Najczęstsze objawy choroby Gravesa-Basedowa obejmują:
- wzmożoną potliwość i nietolerancję ciepła,
- utrata masy ciała mimo wzmożonego apetytu,
- uczucie kołatania serca, zaburzenia rytmu serca lub drżenie rąk,
- nadmierne zmęczenie i spadek siły mięśniowej,
- pobudzenie psychoruchowe, lęk, drażliwość, objawy charakterystyczne dla depresji lub bezsenności,
- rzadkie miesiączki lub całkowity brak miesiączki – kobiet występują zaburzenia miesiączkowania,
- częste wypróżnienia, przyspieszenie perystaltyki jelit,
- wytrzeszcz oczu, obrzęk powiek, zaczerwienienie spojówek, ból gałek ocznych lub podwójne widzenie – to typowe objawy oczne,
- objawy autoimmunologicznego zapalenia skóry, takie jak obrzęk przedgoleniowy czy zmiany skórne.
W niektórych przypadkach objawy mogą ulec nasileniu i prowadzić do tzw. przełomu tarczycowego, który stanowi stan zagrożenia życia. Ze względu na szeroki wachlarz symptomów i ich niespecyficzny charakter, kluczowe jest szybkie rozpoznanie objawów nadczynności tarczycy i skonsultowanie się z lekarzem endokrynologiem. Wczesna diagnoza może uchronić pacjenta przed poważnymi powikłaniami i trwałymi następstwami choroby.
W naszym centrum medycznym szybko umówisz się na wizytę z lekarzem. Skontaktuj się z nami pod numerem 12 333 777 1 lub skorzystaj z całodobowej rejestracji online!
Diagnostyka choroby Gravesa-Basedowa – jakie badania należy wykonać?
Diagnostyka choroby Gravesa-Basedowa opiera się na dokładnym wywiadzie lekarskim, badaniu fizykalnym oraz specjalistycznych badaniach laboratoryjnych i obrazowych, które pozwalają potwierdzić nadczynność tarczycy oraz określić przyczynę jej wystąpienia. Celem diagnostyki jest nie tylko rozpoznanie choroby, ale także ocena stopnia zaawansowania choroby oraz ewentualnych powikłań ogólnoustrojowych, w tym objawów ocznych i zmian skórnych.
W diagnostyce stosuje się następujące badania:
- badanie stężenia hormonów tarczycy (FT3, FT4) oraz oznaczenie poziomu TSH – zwykle obserwuje się zmniejszone stężenie TSH przy podwyższonych hormonach,
- oznaczenie przeciwciał przeciwko receptorowi TSH (TRAb), które potwierdzają autoimmunologiczny charakter choroby,
- badania laboratoryjne ogólne (morfologia, profil wątrobowy, lipidogram),
- USG tarczycy – pozwala ocenić echogeniczność, unaczynienie oraz powiększenie tarczycy,
- scyntygrafia tarczycy – wskazana w celu oceny wychwytu jodu przez komórki tarczycy, szczególnie gdy rozważa się leczenie radiojodem,
- w przypadku objawów ocznych – konsultacja okulistyczna i badania obrazowe oczodołów (np. rezonans magnetyczny) w celu wykluczenia zagrożeniem utraty wzroku lub trwałego uszkodzenia wzroku.
Warto pamiętać, że dobór badań zależy od indywidualnej sytuacji pacjenta, a interpretacja wyników powinna być zawsze przeprowadzona przez lekarza endokrynologa. Wczesne rozpoznanie i trafna ocena przyczyn nadczynności tarczycy mają kluczowe znaczenie dla zaplanowania skutecznego leczenia choroby Gravesa-Basedowa.
Leczenie choroby Gravesa-Basedowa – farmakoterapia oraz inne metody
Leczenie choroby Gravesa-Basedowa ma na celu opanowanie objawów, zahamowanie nadprodukcji hormonów tarczycy oraz zapobieganie powikłaniom, takim jak przełom tarczycowy czy trwałe uszkodzenie wzroku. Wybór metody terapeutycznej zależy od wielu czynników – m.in. wieku pacjenta, stopnia zaawansowania choroby, obecności objawów ocznych, współistniejących schorzeń oraz preferencji chorego.
Podstawą postępowania jest zazwyczaj leczenie farmakologiczne, czyli stosowanie leków przeciwtarczycowych (np. metimazol, tiamazol), które blokują syntezę hormonów w komórkach tarczycy. Leczenie to może prowadzić do remisji immunologicznej, jednak u części pacjentów obserwuje się nawroty, zwłaszcza po zbyt krótkim czasie terapii. Gdy leczenie zachowawcze okazuje się nieskuteczne, rozważa się leczenie jodem promieniotwórczym lub całkowitego usunięcia tarczycy – tzw. leczenie operacyjne.
Leczenie jodem radioaktywnym polega na podaniu izotopu jodu, który niszczy nadczynne tkanki tarczycy. To skuteczna i często stosowana metoda, ale może wiązać się z ryzykiem przejścia w niedoczynność tarczycy, wymagającą stałej terapii substytucyjnej. Z kolei operacja tarczycy – zazwyczaj całkowita tyreidektomia – jest wskazana m.in. przy dużym wolu, podejrzeniu nowotworu czy przeciwwskazaniach do radiojodu.
W przypadkach występowania objawów ocznych, konieczne jest równoległe leczenie orbitopatii tarczycowej – obejmujące m.in. podawanie glikokortykosteroidów, napromienianie oczodołów lub leczenie operacyjne oczodołów. Wybór strategii terapeutycznej powinien być poprzedzony kompleksową oceną i omówiony z lekarzem prowadzącym – najlepiej endokrynologiem – ponieważ tylko indywidualne podejście daje szansę na skuteczne leczenie z możliwie jak najmniejszym ryzykiem powikłań.
Dieta przy chorobie Gravesa-Basedowa – zalecenia żywieniowe dla pacjentów
Dieta przy chorobie Gravesa-Basedowa odgrywa istotną rolę wspomagającą w procesie leczenia i powinna być dostosowana do aktualnej fazy choroby oraz ogólnego stanu pacjenta. Choć leczenie choroby Gravesa-Basedowa opiera się głównie na farmakoterapii, radiojodzie lub operacji, odpowiedni sposób odżywiania może pomóc w łagodzeniu objawów, wsparciu pracy układu odpornościowego i uzupełnianiu niedoborów, które mogą występować w przebiegu choroby Gravesa-Basedowa.
W fazie nadczynności tarczycy organizm pracuje na zwiększonych obrotach, co skutkuje m.in. spadkiem masy ciała, zwiększonym apetytem oraz szybszym metabolizmem. Pacjenci często zmagają się również z niedoborami składników mineralnych, nadmierną potliwością i zmniejszoną siłą mięśniową. W takim stanie szczególnie ważne jest zadbanie o odpowiednią podaż kalorii i składników wspierających układ nerwowy oraz mięśniowy.
W diecie warto uwzględnić: produkty bogate w wapń i witaminę D (dla ochrony kości), pełnowartościowe białko (mięso, jaja, nabiał), zdrowe tłuszcze (oleje roślinne, orzechy) oraz przeciwzapalne warzywa i owoce. Korzystne mogą być także nasiona roślin strączkowych, które dostarczają cennego błonnika i żelaza. Jednocześnie należy unikać produktów mogących nasilać objawy nadczynności tarczycy, takich jak nadmiar jodu (np. w suplementach bez kontroli), kofeina czy przetworzona żywność.
W niektórych przypadkach, przy współistniejącym autoimmunologicznym zapaleniu skóry lub nietolerancjach pokarmowych, warto skonsultować się z dietetykiem klinicznym. Dobrze zaplanowana dieta może nie tylko poprawić samopoczucie, ale również wspierać organizm w trakcie leczenia oraz minimalizować ryzyko niedoczynności tarczycy po zakończeniu terapii.
Źródła:
J. Słowińska, M. Orszulak – Epidemiologia choroby Gravesa-Basedowa w Europie (2022). Dostęp: 04.10.2025
J. Sokołowska, E. Gietka-Czernel – Choroba Gravesa-Basedowa – objawy, diagnostyka, leczenie (2021). Dostęp: 04.10.2025
