Nagłe, jednostronne dolegliwości w okolicy oka, skroni czy policzka to coś więcej niż zwykły ból — to sygnał, że może być to klasterowy ból głowy. Ten rzadki, ale wyjątkowo silny typ samoistnych bólów głowy często wiąże się z objawami wegetatywnymi, takimi jak łzawienie oka, uczucie zatkania nosa czy zaczerwienienie twarzy. Choć bólem głowy Hortona dotknięta jest tylko niewielka część populacji, jego intensywność sprawia, że trudno go zignorować. Przedstawiamy, jak wygląda rozpoznanie klasterowego bólu głowy i jakie są dostępne formy leczenia.
Klasterowy ból głowy — definicja i przyczyny
Klasterowy ból głowy, określany również jako ból głowy Hortona lub z angielskiego cluster headache, to jeden z najintensywniejszych rodzajów pierwotnych bólów głowy, który potrafi całkowicie zdezorganizować życie chorego. Występuje znacznie rzadziej niż migrena czy napięciowe bóle głowy, ale jego charakterystyczny przebieg – w formie powtarzających się napadów – czyni go niezwykle uciążliwym. Typowo obejmuje jedną stronę głowy, często okolicę oka, przyległej skroni lub policzka, i pojawia się w tzw. klastrach, czyli okresach nasilonej aktywności z napadami występującymi nawet kilka razy w ciągu doby.
Klasterowy ból głowy występuje najczęściej w związku z:
- zaburzeniami w obrębie układu nerwowego, zwłaszcza w rejonie podwzgórza i nerwu trójdzielnego,
- czynnikami genetycznymi – napady mogą występować rodzinnie,
- rytmami dobowymi – często pojawiają się o tej samej porze, zwykle w nocy lub nad ranem,
- narażeniem na alkohol, nikotynę i niektóre zapachy,
- sezonowością – szczyt zachorowań przypada często na wiosnę i jesień.
Przyczyny klasterowego bólu głowy nie są jeszcze w pełni poznane, jednak coraz więcej badań wskazuje na rolę struktur podkorowych mózgu oraz neuroprzekaźników odpowiedzialnych za regulację rytmu dobowego i odczuwania bólu. To sprawia, że objawy mają często związek z porą dnia, a także mogą nasilać się w konkretnych okresach roku.
Jak się objawia klasterowy ból głowy?
Klasterowy ból głowy objawia się nagle i z ogromnym nasileniem, najczęściej po jednej stronie głowy. To dolegliwość, której nie sposób pomylić z innym rodzajem bólu — napady są intensywne, krótkotrwałe, ale bardzo wycieńczające. Pojawiają się zazwyczaj o tej samej porze dnia lub nocy, często budząc pacjenta ze snu. Objawy klasterowych bólów głowy mają wyraźny, jednostronny charakter i bardzo często współwystępują z tzw. objawami wegetatywnymi.
Najczęstsze objawy to:
- jednostronny ból głowy o bardzo dużym natężeniu, często w okolicy oka, przyległej skroni lub policzka,
- łzawienie oka i zaczerwienienie oka po stronie bólu,
- uczucie zatkania nosa lub wyciek wodnistej wydzieliny,
- przekrwienie spojówki i zaczerwienienie twarzy,
- jednostronne pocenie twarzy oraz opadnięcie powieki i zwężenie źrenicy,
- silny niepokój ruchowy — pacjent chodzi, kręci się, pociera głowę, nie jest w stanie leżeć w spokoju.
Napady klasterowego bólu głowy mogą trwać od kilkunastu minut do nawet trzech godzin, powtarzając się w ciągu doby z różną częstotliwością. Objawy zawsze pojawiają się po tej samej stronie i zwykle mają stały, powtarzalny schemat. W odróżnieniu od migreny, pacjenci nie szukają ciszy i ciemności, lecz wręcz przeciwnie są rozdrażnieni i pobudzeni. To właśnie te cechy pomagają w rozpoznaniu klasterowego bólu głowy i odróżnieniu go od innych pierwotnych bólów głowy.
W naszym centrum medycznym szybko umówisz się na wizytę z lekarzem. Skontaktuj się z nami pod numerem 12 333 777 1 lub skorzystaj z całodobowej rejestracji online!
Ból Hortona a migrena — różnice
Choć ból Hortona i migrena należą do pierwotnych bólów głowy, ich przebieg, intensywność i objawy różnią się znacząco. Oba schorzenia mogą powodować silny ból, nudności czy nadwrażliwość na bodźce, jednak sposób ich występowania oraz towarzyszące dolegliwości pozwalają je odróżnić.
Najważniejsze różnice między bólem Hortona a migreną:
- lokalizacja: ból klasterowy jest zawsze jednostronny i skoncentrowany wokół oka, skroni lub policzka; migrena może zmieniać stronę lub obejmować większy obszar głowy,
- czas trwania: napady klasterowego bólu głowy trwają od kilkunastu minut do 3 godzin i występują nawet kilka razy w ciągu doby; migrena może utrzymywać się od około 4 do 72 godzin,
- objawy towarzyszące: ból Hortona wiąże się z objawami wegetatywnymi (łzawienie oka, uczucie zatkania nosa, opadnięcie powieki), a migrena z aurą, światłowstrętem i niekiedy wymiotami,
- zachowanie pacjenta: osoba z napadem klasterowego bólu głowy bywa pobudzona, chodzi, pociera głowę, natomiast w migrenie chory często szuka ciszy i ciemności,
- częstość występowania: migrena jest zdecydowanie częstsza w populacji ogólnej, ból klasterowy występuje znacznie rzadziej, ale jego nasilenie jest dużo większe.
Z uwagi na pewne cechy wspólne, jak nudności czy światłowstręt, obie jednostki mogą być błędnie utożsamiane. Tymczasem precyzyjne rozpoznanie ma kluczowe znaczenie, ponieważ leczenie napadu i leczenie profilaktyczne w tych schorzeniach znacząco się różni.
Kiedy zgłosić się do neurologa mając przewlekłe bóle głowy?
Klasterowy ból głowy to dolegliwość, której nie należy bagatelizować zwłaszcza gdy napady bólowe są intensywne, jednostronne, powtarzają się o tej samej porze dnia i towarzyszą im objawy wegetatywne, takie jak łzawienie oka czy opadnięcie powieki. W takiej sytuacji niezbędna jest konsultacja z lekarzem podstawowej opieki zdrowotnej, który powinien wystawić skierowanie do neurologa. Wielu pacjentów przez lata żyje z błędnym rozpoznaniem, myląc ból Hortona z migreną lub napięciowym bólem głowy. Im szybciej zauważysz schemat powtarzających się, jednostronnych napadów — tym większa szansa na skuteczną pomoc neurologiczną.
Do specjalisty warto zgłosić się także wtedy, gdy silny ból pojawia się nagle, bez wcześniejszych epizodów, promieniuje do potylicy lub występuje w ciągu doby z dużą regularnością. Neurolog powinien zlecić odpowiednie badania obrazowe, takie jak rezonans magnetyczny, aby wykluczyć inne przyczyny dolegliwości
i wdrożyć celowane leczenie klasterowego bólu głowy.
Leczenie bólu Hortona - jak wygląda?
Skuteczne leczenie bólu Hortona wymaga dwóch uzupełniających się strategii: szybkiego przerwania napadu oraz leczenia profilaktycznego. Ze względu na bardzo silny, jednostronny ból głowy oraz objawy wegetatywne, takie jak łzawienie oka, uczucie zatkania nosa czy zaczerwienienie twarzy, interwencja powinna być wdrożona natychmiast po rozpoznaniu. Leczenie napadu klasterowego bólu głowy polega najczęściej na tlenoterapii (100% tlen przez maskę twarzową z przepływem 7–15 l/min przez ok. 15 minut) lub podaniu tryptanów
w iniekcji podskórnej lub donosowej. To metody, które mogą realnie przerwać napad w krótkim czasie.
W leczeniu profilaktycznym kluczowe znaczenie ma werapamil — to lek pierwszego rzutu, który wykazuje największą skuteczność w zapobieganiu nawrotom. Terapię rozpoczyna się od małych dawek, stopniowo je zwiększając, przy jednoczesnej kontroli EKG, ze względu na możliwy wpływ leku na przewodzenie w mięśniu sercowym. W przypadku oporności na leczenie, alternatywą może być m.in. lit (z zachowaniem ścisłego monitorowania), a u wybranych pacjentów — zabiegi neuromodulacyjne, takie jak stymulacja nerwów potylicznych lub głęboka stymulacja podwzgórza. Należy jednak podkreślić, że leki stosowane na migrenę, takie jak kwas walproinowy czy topiramat, nie są standardem w leczeniu bólu Hortona i nie wykazują potwierdzonej skuteczności w tym wskazaniu. Właściwe rozpoznanie i dobór terapii pozwalają nie tylko ograniczyć częstość występowania napadów bólu, ale przede wszystkim poprawić jakość życia pacjenta.
Źródła:
K. Stopińska, I. Domitrz, Leczenie samoistnych bólów głowy w praktyce lekarza rodzinnego (2019). Dostęp: 25.07.2025
T. Tykocki, P. Nauman, T. Mandat, Stymulacja podwzgórza w leczeniu klasterowego bólu głowy (2011). Dostęp: 25.07.2025
A. Prusiński, Pułapki i rafy w codziennej praktyce neurologa: nietypowe bóle głowy (2007). Dostęp: 25.07.2025
