Prolaktyna to hormon produkowany przez przedni płat przysadki mózgowej, który odgrywa ważną rolę w funkcjonowaniu całego układu hormonalnego. Choć najczęściej kojarzona jest z okresem laktacji, jej wpływ na organizm wykracza daleko poza karmienie piersią. Zarówno podwyższony poziom prolaktyny, jak i jej niedobór mogą prowadzić do różnych zaburzeń. Co warto wiedzieć o jej roli i wpływie na zdrowie? Sprawdź, jak prolaktyna może wpływać na codzienne funkcjonowanie i kiedy jej poziom powinien wzbudzić niepokój.
Prolaktyna – co to jest i za co odpowiada w organizmie?
Prolaktyna to hormon polipeptydowy wydzielany głównie przez przedni płat przysadki mózgowej, choć w mniejszych ilościach może być również produkowana przez komórki układu odpornościowego, gruczoły sutkowe czy endometrium. Jej podstawową funkcją jest stymulowanie rozwoju gruczołów piersiowych oraz wydzielanie mleka w okresie laktacji, ale w rzeczywistości jej rola w organizmie jest znacznie szersza. Prolaktyna wpływa na regulację układu hormonalnego, m.in. hamując wydzielanie hormonów płciowych, co ma znaczenie zarówno u kobiet, jak i mężczyzn. Jej poziom może zwiększać się fizjologicznie – np. w czasie ciąży, karmienia piersią, stresu emocjonalnego, wysiłku fizycznego czy podczas snu. Warto podkreślić, że nadmiar lub niedobór prolaktyny nie zawsze oznacza chorobę, ale może wskazywać na zaburzenia endokrynologiczne lub inne nieprawidłowości, które wymagają dalszej diagnostyki laboratoryjnej.
Wysoka prolaktyna – przyczyny i możliwe konsekwencje zdrowotne
Podwyższony poziom prolaktyny we krwi, może mieć zarówno fizjologiczne, jak i patologiczne przyczyny. Krótkotrwałe zwiększenie stężenia prolaktyny może wystąpić w czasie snu, po stosunku płciowym, w sytuacjach stresowych, a także po intensywnym wysiłku fizycznym. Jednak przewlekle utrzymujące się podwyższone stężenie prolaktyny zwane hiperprolaktynemią, może prowadzić do zaburzeń hormonalnych i negatywnie wpływać na funkcjonowanie całego organizmu.
Do najczęstszych przyczyn podwyższonego poziomu prolaktyny należą:
- guz przysadki mózgowej (prolactinoma, czyli łagodny guz przysadki mózgowej)
- niedoczynność tarczycy
- zespół policystycznych jajników (PCOS)
- przyjmowanie niektórych leków (np. przeciwpsychotycznych, przeciwdepresyjnych, przeciwwymiotnych)
- choroby wątroby i niewydolność nerek
- urazy lub choroby przysadki
- stosowanie leków wpływających na poziom dopaminy
Przyczyny podwyższonego poziomu prolaktyny mogą się różnić w zależności od płci i wieku, a ich identyfikacja jest kluczowa dla dalszego postępowania. Wysokie stężenie prolaktyny może prowadzić do objawów takich jak zaburzenia miesiączkowania, brak miesiączki, mlekotok, obniżone libido, bóle głowy czy zaburzenia widzenia. U mężczyzn obserwuje się niekiedy zaburzenia erekcji, ginekomastię oraz spadek masy mięśniowej. Długotrwale podwyższony poziom prolaktyny może wpływać również na gęstość kości i zwiększać ryzyko osteopenii.
W naszym centrum medycznym szybko umówisz się na wizytę z lekarzem. Skontaktuj się z nami pod numerem 12 333 777 1 lub skorzystaj z całodobowej rejestracji online!
Niska prolaktyna – objawy i skutki niedoboru hormonu
Niski poziom prolaktyny w organizmie, choć rzadziej spotykany niż jej nadmiar, również może prowadzić do zaburzeń hormonalnych i wpływać na funkcjonowanie różnych układów. Niska prolaktyna najczęściej występuje w wyniku uszkodzenia przysadki mózgowej, silnego stresu emocjonalnego, stosowania niektórych leków lub w przebiegu innych zaburzeń endokrynologicznych. Niedobór tego hormonu może mieć wpływ zarówno na płodność, jak i ogólne samopoczucie, szczególnie u kobiet w okresie ciąży i laktacji.
Do objawów obniżonego poziomu prolaktyny zalicza się m.in. brak miesiączki lub nieregularne miesiączki, suchość pochwy, trudności z laktacją po porodzie, a także spadek libido. U mężczyzn niski poziom może wiązać się z obniżonym libido, zaburzeniami erekcji, a w niektórych przypadkach także z ginekomastią. Niedobór prolaktyny może również prowadzić do zaburzeń funkcjonowania układu odpornościowego oraz wpływać na stężenia innych hormonów płciowych. Choć objawy te występują rzadko, nie należy ich lekceważyć – ich obecność powinna skłonić do wykonania badania stężenia prolaktyny oraz konsultacji z lekarzem endokrynologiem.
Badanie prolaktyny – kiedy je wykonać i w którym dniu cyklu?
Badanie prolaktyny to jedno z podstawowych narzędzi diagnostycznych stosowanych w ocenie zaburzeń hormonalnych, takich jak zaburzenia miesiączkowania, niepłodność, mlekotok, spadek libido czy inne objawy podwyższonego poziomu prolaktyny. Wykonuje się je na podstawie pobrania próbki krwi żylnej, najlepiej rano, na czczo, po spokojnej nocy i uniknięciu stresu – ponieważ stres emocjonalny i niedobór snu mogą znacząco wpływać na wydzielanie prolaktyny.
U kobiet niebędących w ciąży zaleca się przeprowadzanie badania prolaktyny w pierwszej fazie cyklu miesiączkowego, najczęściej między 3. a 5. dniem cyklu. W przypadku podejrzenia hiperprolaktynemii lekarz może również zlecić badanie stężenia prolaktyny po podaniu leku (test z metoklopramidem) lub w odstępie czasowym, by ocenić jej wydzielanie pulsacyjne. U mężczyzn i kobiet po menopauzie nie ma konieczności dopasowywania terminu badania.
Warto pamiętać, że interpretacja wyników powinna uwzględniać normy prolaktyny obowiązujące w danym laboratorium, aktualny stan fizjologiczny pacjenta (np. okresie ciąży, laktacji) oraz ewentualne inne zaburzenia hormonalne, które mogą wpływać na poziom tego hormonu. W razie wątpliwości wskazana jest dalsza diagnostyka laboratoryjna lub skierowanie na badania obrazowe przysadki, np. rezonans magnetyczny.
Jak dbać o prawidłowy poziom prolaktyny – dieta, styl życia i profilaktyka
Utrzymanie prawidłowego poziomu prolaktyny w organizmie zależy nie tylko od funkcjonowania przysadki mózgowej, ale również od codziennych nawyków, sposobu odżywiania i ogólnego trybu życia. Choć niektórych przyczyn podwyższonego poziomu prolaktyny nie da się uniknąć, to wiele czynników ryzyka można ograniczyć dzięki świadomej profilaktyce. Kluczowe znaczenie ma redukcja stresu emocjonalnego, który może znacząco wpływać na wydzielanie prolaktyny – warto wprowadzić techniki relaksacyjne, regularną aktywność fizyczną oraz zadbać o odpowiednią ilość snu.
Z perspektywy dietetycznej warto unikać produktów, które mogą negatywnie oddziaływać na układ hormonalny, takich jak nadmiar kofeiny, alkoholu czy silnie przetworzona żywność. Zaleca się natomiast dietę bogatą w magnez, witaminy z grupy B, cynk i pełnowartościowe białko, które wspierają funkcjonowanie układu odpornościowego i hormonalnego. Spożywanie odpowiednich produktów spożywczych może wpłynąć na stabilizację stężenia prolaktyny, zwłaszcza w połączeniu z ograniczeniem sytuacji stresowych i odpowiednią higieną snu.
Warto także unikać samodzielnego stosowania leków wpływających na poziom dopaminy oraz regularnie wykonywać badania kontrolne, zwłaszcza jeśli wcześniej występowały objawy związane z wysokim lub niskim poziomem prolaktyny. W przypadku wystąpienia takich symptomów jak brak miesiączki, bóle głowy czy zaburzenia widzenia, wskazana jest konsultacja z lekarzem, który zleci odpowiednią diagnostykę i – jeśli to konieczne – leczenie farmakologiczne lub dalsze badania, np. rezonans magnetyczny przysadki. Dbanie o równowagę hormonalną to element troski o ogólne zdrowie, który ma realny wpływ na codzienne funkcjonowanie.
Źródła:
S. Szpak-Ulczok – Hiperprolaktynemia u mężczyzn – diagnostyka i leczenie (2021). Dostęp: 04.10.2025
Z. Barszcz, J. Rabe-Jabłońska – Zaburzenia wydzielania prolaktyny w trakcie stosowania leków psychotropowych innych niż leki przeciwpsychotyczne (2007). Dostęp: 04.10.2025
A. Lewiński, A. Kubiak, A. Stasiak, A. Jędrzejczyk-Dziok, M. Zgliczyński – Hiperprolaktynemia – etiopatogeneza, diagnostyka i leczenie (2020). Dostęp: 04.10.2025
A. Krzemien, E. Rumińska, B. Wasikowa, E. Malecka-Tendera – Zaburzenia wydzielania prolaktyny u dzieci i młodzieży (2009). Dostęp: 04.10.2025
